Poniższy artykuł ma za zadanie przedstawić propozycję rozmieszczania elementów konstrukcji nowoczesnych przystanków transportu zbiorowego.

Prawo o ruchu drogowym

Przystanek – miejsce zatrzymania pojazdów transportu publicznego oznaczone odpowiednimi znakami drogowymi

Znak D-15 „przystanek autobusowy” (rys. 1.) stosuje się w celu oznaczenia przystanku dla autobusów komunikacji publicznej. Znak D-15 oznacza ponadto miejsce zatrzymywania się innych niż autobusy pojazdów samochodowych, wykonujących odpłatny przewóz osób na regularnych liniach i pojazdów przeznaczonych do przewozu dzieci do szkół i przedszkoli. Znak D-15 powinien mieć wymiary takie, jak ustalono dla znaków średniej wielkości (750 x 600 mm), jednak poza drogami krajowymi dopuszcza się stosowanie znaków o wymiarach jak dla grupy wielkości mini (500 x 400 mm).
Na znaku D-15 nie dopuszcza się stosowania dodatkowych napisów lub symboli. Informacje wskazujące:

• nazwę przewoźnika, np. MPK, WPK, MZK, PKS, itp. lub jego symbol,
• rodzaj przystanku, np. na żądanie, techniczny, dla wsiadających, dla wysiadających, itp.,
• nazwę przystanku,
• numery lub oznaczenie linii,
• rozkład jazdy,

można umieszczać:

• na niezależnych konstrukcjach, słupkach, itp.,
• na elementach konstrukcji wiaty przystankowej,
• na konstrukcji wsporczej znaku D-15.

Znaki D-15 umieszcza się w odległości od 0,5 do 2,0 m od krawędzi jezdni lub krawędzi zatoki, po tej stronie jezdni, po której zatrzymuje się autobus. Jeżeli na przystanku bez zatoki, odcinek jezdni, na którym zastosowano znak poziomy P-17 „linia przystankowa” jest dłuższy niż 30 m, zaleca się umieszczanie dwóch znaków w odległości 15 m od początku i końca linii.

Znak D-16 „przystanek trolejbusowy” (rys. 2.) stosuje się w celu oznaczenia przystanku dla trolejbusów. Znak D-17 „przystanek tramwajowy” (rys. 3.) stosuje się w celu oznaczenia przystanku dla tramwajów. Wymiary i zasady stosowania oraz umieszczania znaków D-16 i D-17 są analogiczne jak dla znaku D-15.

Jeżeli przystanek jest wyposażony w wyodrębnioną z jezdni wysepkę dla pasażerów, to znak umieszcza się na tej wysepce, a nie przy krawędzi jezdni.

Znak P-17 „linia przystankowa” (rys. 4) stosuje się w celu wyznaczenia odcinka jezdni przeznaczonego na przystanek autobusowy lub trolejbusowy bez zatoki. Minimalna długość linii przystankowej wynosi 30 m. Znak P-17 stosuje się także w celu oznaczenia strefy przystanku tramwajowego bez wysepki dla pasażerów. Znak P-17 umieszcza się w taki sposób, aby jego koniec znajdować się w odległości 15 m za znakiem pionowym oznaczającym przystanek autobusowy, trolejbusowy lub tramwajowy (odpowiednio znaki D-15, D-16 lub D-17). Długość linii przystankowej należy dostosować do częstotliwości jednoczesnego zatrzymywania się na przystanku kilku autobusów lub trolejbusów, nie może ona być jednak większa od 60 m. Przy przystankach tramwajowych długość linii powinna być równa długości najdłuższego składu tramwajowego. Na początku linii przystankowej umieszcza się w takich przypadkach znak P-14.

Minimalne parametry zatoki autobusowej:

• długość krawędzi zatrzymania – 20 m;
• szerokość zatoki przy jezdni – 3,0 m, a 3,5 m w przypadku gdy jest oddzielona pasem dzielącym od jezdni;
• wyokrąglenia załomów krawędzi jezdni łukami – promień 30 m;
• pochylenie poprzeczne w zatoce – 2,0 %;

Skos wyjazdowy z drogi nie powinien być większy niż 1:8, a skos wjazdowy na drogę nie większy niż 1:4.

Peron

Brak przepisów regulujących minimalną szerokość peronu przystankowego za wyjątkiem:

• minimalna szerokość peronu przystanku autobusowego znajdującego się przy zatoce wynosi 1,5 metra;
• minimalna szerokość peronu przystanku tramwajowego wynosi:
  • 3,5 metra – jeżeli dojście do przystanku jest możliwe przejściem nadziemnym lub naziemnym,
  • 4,5 metra – jeżeli dojście do przystanku jest możliwe wyłączenie przejściem podziemnym,
  • 2,0 metra – jeśli ulica została przebudowana, jest możliwość dojścia z poziomu ziemi i przystanek nie posiada wiaty.

Wiata

Urządzenie dla ochrony pieszych przed warunkami atmosferycznymi (wiata), powinno być oddzielne dla każdego kierunku ruchu i odsunięte od wewnętrznej krawędzi zatoki co najmniej o 1,5 m, a jeżeli zatoka nie jest wykonywana – nie mniej niż 2,5 m od krawędzi jezdni drogi. Urządzenie to nie może ograniczać widoczności na drodze i w obrębie skrzyżowania.

Funkcje przystanku

• bezpieczne oczekiwanie na pojazd transportu zbiorowego,
• schronienie przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi,
• ułatwienie wejścia lub wyjścia z pojazdu,
• źródło aktualnej informacji o kursowaniu transportu,
• umożliwienie zakupu biletu.

Problemy

• Brak jednoznacznego oznaczenia obszaru przystanku (strefy przystanku). Często jedynym elementem charakteryzującym przystanek jest stojący słupek ze znakiem lub wiata przystankowa „na środku” chodnika.
• Niedostatecznie dużo miejsca do schowania przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. Najczęściej wiata przystankowa ma około 5-6 metrów długości (około 7,5-9,0 m²) co powoduje, że na przykład, w przypadku opadów deszczu niewiele osób ma możliwość schowania pod dachem. Oprócz tego, jeśli wiata przystankowa jest w całości przeszklona, to na przystanku nie ma praktycznie żadnego zacienionego miejsca.
• Różne wysokości peronów. Najczęściej spotykaną wysokością peronu przystankowego jest 120 mm – wysokość krawężnika, jednak zdarza się, że w związku ze zużyciem elementów infrastruktury (koleiny, rozjeżdżone krawężniki) wysokość ta może się znacznie różnić. Oprócz tego, stosowane powszechnie krawężniki nie powinny być stosowane jako krawędź peronu gdyż powodują szybsze zużywanie kół autobusów, co skutkuje niepodjeżdżaniem pojazdu pod sam peron.
• Nieczytelna lub mało czytelna informacja pasażerska – przyklejane papierowe rozkłady jazdy na tabliczkę zamiast włożonych do gabloty, brak schematu sieci lub zaznaczonego „tu jestem”, brak lub mało czytelna informacja o objazdach.

Koncepcja

Peron

W przypadku przystanków „pojedynczych”, czyli takich na których może zatrzymać się jeden pojazd w tym samym czasie, długość peronu autobusowego powinna wynosić minimum 20 metrów, a peronu tramwajowego minimum: długość najdłuższego pojazdu + około 1-2 metry. W przypadku przystanków „podwójnych”, czyli takich na których możliwe jest zatrzymanie dwóch pojazdów w tym samym czasie, powyższe parametry powinny zostać pomnożone przez 2.

Wysokość peronu przystanka powinna wynosić 160 mm (lub 180 mm). Wartość ta powinna być stała dla wszystkich przystanków, aby ułatwić korzystanie z pojazdów wszystkim pasażerom. Stała wysokość peronów powinna być zapewniona przez zastosowanie odpowiedniej nawierzchni drogi lub zatoki oraz zastosowania „krawężników peronowych”, dzięki którym kierowcy mogą podjeżdżać maksymalnie blisko krawędzi peronu, bez obawy o nadmierne uszkodzenie kół pojazdów.

Dodatkowo dla bezpieczeństwa osób oczekujących na pojazd i poruszających się wzdłuż peronu powinien zostać oznaczony pas bezpieczeństwa wyznaczający strefę zagrożenia, czyli obszar w którym pieszy może zostać uderzony przez wjeżdżający pojazd. Pas bezpieczeństwa powinien zostać wykonany przy pomocy płyt wskaźnikowych (płyt ostrzegawczych) w kolorze żółtym.

Wzdłuż peronu powinien zostać wyznaczona „strefa przejścia” o szerokości 1,5 m umożliwiająca swobodne przemieszczanie się pieszych. W strefie tej nie mogą znajdować się żadne elementy infrastruktury, które mogłyby utrudnić swobodny ruch pieszych, typu barierki, znaki, kosze lub ławki.

Kolejnym miejscem oznaczonym na nawierzchni peronu jest „miejsce oczekiwania osoby o ograniczonej zdolności poruszania”. Miejsce to powinno znajdować się na wysokości pierwszych drzwi pojazdu i powinno być oznaczone przy pomocy płyt wskaźnikowych koloru białego.

A – Linia ostrzegawcza dla osób niewidomych lub słabowidzących, wykonana z płytek ostrzegawczych w kolorze żółtym, informująca o wejściu w strefę przystanku.
B – Krawężnik peronowy.
C – Pas bezpieczeństwa – linia ostrzegawcza dla osób niewidomych lub słabowidzących, wykonana z płytek ostrzegawczych w kolorze żółtym, informująca o krawędzi peronu.
D – Miejsce oczekiwania dla osób o ograniczone zdolności poruszania się, wykonana z płytek ostrzegawczych w kolorze białym.
E – Linia prowadząca dla osób niewidomych lub słabowidzących, wykonana z płytek prowadzących w kolorze białym. Linia wskazuje miejsce oczekiwania na pojazd.
1 – Znak drogowy D-15, D-16 lub D-17.
2 – Gablota z aktualnymi informacjami, schematami oraz informacjami dla pasażera.
3 – Tablica informacyjna („totem”) z informacjami o przystanku.
4 – Ławki.
5 – Wiata przystankowa, umożliwiająca schowanie się przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.
6 – Automat biletowy wraz z tablicą Dynamicznej Informacji Pasażerskiej.
7 – Podpieraczka lub miejsce na wózek inwalidzki lub wózek dziecięcy.
8 – Rampa (≤ 6%) pełniąca rolę wejścia na peron przystanka.

Wejście na przystanek powinno być umożliwione poprzez rampę o nachyleniu nie większym niż 6%, oznaczoną płytami wskaźnikowymi (płytą ostrzegawczą) w kolorze żółtym oraz tablicą informacyjną („totem”) zawierającą:

• piktogram przystanku,
• nazwą i numer przystanku,
• linie które zatrzymują się na przystanku,
• informację o statusie przystanku,
• kierunkowskazy z informacją o innych przystankach a także ważnych miejscach w pobliżu,
• schemat linii transportu zbiorowego oraz objazdów,
• rozkład jazdy,
• piktogramy (np. zakaz palenia, obiekt monitorowany, zakaz ruchu rowerów),
• informację o zarządcy i organizatorze transportu.

Wiata

Długość wiaty przystankowej powinna wynosić minimum 50% długości przystanku. W przypadku przystanków o niewielkim potoku pasażerów dopuszcza się zastosowanie wiaty o długości minimum 5 metrów. Wiata powinna posiadać:

• oświetlenie i monitoring,
• gablotę z aktualnym rozkładem jazdy (najlepiej w formie wyświetlacza eINK),
• miejsce do siedzenia oraz miejsce na wózek inwalidzki lub wózek dziecięcy,
• biletomat,
• tablicę dynamicznej informacji pasażerskiej.

Wiata przystankowa powinna chronić głównie przed działaniem deszczu, śniegu, wiatru oraz słońca. Sugerowane jest, aby na bocznych ścianach zostały posadzone rośliny (tak zwana „zielona wiata”).

Konstrukcja wiaty przystankowej powinna umożliwiać zamontowanie automatu biletowego (wraz z infokioskiem) w sposób umożliwiający zakup biletu przez osobę będącą pod wiatą oraz tablicy Systemu Dynamicznej Informacji Pasażerskiej w sposób umożliwiający odczyt informacji przez osoby znajdujące się zarówno pod wiatą, jak i obok niej.

Dodatkowe elementy

W ramach poprawy informacji pasażerskiej dla osób niewidomych na przystankach można zainstalować urządzenia zapowiadające zbliżający się pojazd (na wzór zapowiedzi na przystankach kolejowych). Przykładowa zapowiedź: „Uwaga! Przy peronie zatrzyma się autobus/tramwaj linii (linia) kierunek (kierunek).”

Oprócz tego, jeśli przystanek wyposażony zostanie w infokiosk, to powinna być możliwość sprawdzenia lokalizacji pojazdów zbliżających się do przystanku, a także najbliższych odjazdów z innych pobliskich przystanków.

Przystanek dla wysiadających

Krawędź peronu przystankowego „dla wysiadających” powinna być zbudowana z „krawężnika przystankowego” oraz powinien zostać oznaczony pas bezpieczeństwa.

Biblografia

• Szczegółowe warunki techniczne dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunki ich umieszczenia na drogach, Dz.U. Załącznik do nru 220, poz 2181 z dnia 23 grudnia 2003 r.
• Obwieszczenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie, Dz.U. z 2016, poz. 124.
• Nowoczesne perony przystankowe. Komfort i bezpieczeństwo – Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie
• Standardy dla przystanków zbiorowej komunikacji miejskiej – Zarząd Dróg, Zieleni i Transportu w Olsztynie
• Grafiki – pl.wikipedia.org